พระมหาชนก คือ พระโพธิสัตย์ หนึ่งในพระชาติ 10 ชาติสุดท้ายก่อนจะทรงอุบัติขึ้นเป็น พระสิทธัตถะ คือพระชาติที่ทรงเป็น สมเด็จพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า สำหรับเรื่องราวของพระมหาชนกนั้นเป็นวรรณคดีในพุทธศาสนา เรื่องการบำเพ็ยพระบารมีในส่วนของ “พระวิริยะบารมี” ซึ่งเป็นหนึ่งในทศชาติชาดก โดยเรื่องราวกล่าวถึง พระมหาชนกทรงบำเพ็ญพระวิริยะบารมีอย่างยิ่งยวด (ขั้นอุกฤษณ์) ซึ่งในทางพุทธศาสนา เรียกว่า “วิริยะปรมัตถบารมี” อันมีความหมายว่า “พระมหาชนกทรงบำเพ็ญวิริยะบารมีอย่างสูงสุดจนเกิดประโยชน์อันยิ่งใหญ่ไพศาล คือการตรัสรู้ธรรมในพระชาติสุดท้าย คือพระพุทธเจ้า ก่อนจะถึงพร้อมด้วยพระนิพพาน ก็คือการหลุดพ้นจากวัฏฏะสงสาร การเวียนว่ายตายเกิด อันเป็นอุดมธรรมอันสูงสุดในทางพุทธศาสนา”

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ทรงมีพระราชศรัทธาปสาทะในพระราชจริยวัตรของพระมหาชนก ในทางการบำเพ็ญพระวิริยะบารมีและทรงยึดถือพระจริยวัตรเป็นแบบอย่างในการทรงประพฤติ ปฏับัติของพระองค์ในฐานะพระมหากษัตริย์ผู้ทรงเป็น “สมเด็จพระบรมธรรมิกราช แห่งแผ่นดินไทย” ซึ่งพระราชกรณียกิจน้อยใหญ่ที่ทรงบำเพ็ญแก่ประเทศชาติและประชาชนไทย เป็นเอนดอนันต์ในระยะเวลาที่ทรงครองราชย์ เป็นสิ่งที่ยืนยันในพระวิริยะอุตสาหะของพระองค์ ที่ทรงเจริญตามรอยพระวิริยะบารมีแห่งพระมหาชนกโดยแท้จริง

เหรียญพระมหาชนกได้จัดทำคู่กับหนังสือพระมหาชนก ฉบับพระราชนิพนธ์ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ด้านหนึ่งของเหรียญเป็นพระบรมสาทิสลักษณ์ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในพระอริยบถทรงงานมีพระเสโท(เหงื่อ) แสดงให้เห็นว่าแม้พระองค์จะทรงเหน็ดเหนื่อยเพียงใด ก็ถึงพร้อมด้วยความเพียรมิได้ทรงย่อท้อต่อการทรงงาน โดยเฉพาะโครงการพระราชดำริต่างๆ ทั่วพระราชอาณาจักรเป็นแม่แบบในการทำมาหากินของพสกนิกรของพระองค์ ภายใต้พระบรมสาทิสลักษณ์มีอักษร 3 ภาษา ความว่า “วิริยะ” (ภาษาไทย) ภาษาฮินดู-อักษรเทวนาครี และ “Preserverance” อันมีความหมายเดียวกันว่า “ความเพียร” หรือ “วิริยบารมี” ที่พระมหาชนกทรงบำเพ็ญตลอดพระชนม์ชีพของพระองค์ อีกด้านของเหรียญเป็นภาพนูนต่ำของ พระมหาชนกทรงบำเพ็ญวิริยบารมีด้วยการว่ายน้ำในมหาสมุทร ภายหลังจากเรือสำเภาพระราชพาหนะแตกและล่มอับปางลงในมหาสมุทร และทรงสนทนาธรรม พร้อมกับทรงว่ายน้ำ กับนางมณีเมขลา โดยศิลปินได้ปั้นจำลองจากแบบร่างฝีพระหัตถ์ของ “สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัตติวงศ์” สมเด็จครูนายช่างใหญ่แห่งกรุงสยาม ซึ่งทรงวาดร่างไว้ขณะยังทรงพระชนม์ชีพอยู่

สำหรับศิลปินผู้ออกแบบปั้นเหรียญพระมหาชนก ตือ “ศาสตราจารย์นนทิวรรธน์ จันทนะผลิน”อาจารย์ประจำแห่ง คณะจิตรกรรมประติมากรรม ภาพพิมพ์และภาพไทย มหาวิทยาลัยศิลปากร (วิทยาเขตวังท่าพระ) จัดสร้างด้วยเนื้อโลหะอันทรงคุณค่า 3 ชนิด คือ เนื้อทองคำ มีความบริสุทธิ์ ร้อยละ 99.99 น้ำหนัก 34 กรัม เนื้อนาก อันมีส่วยผสมของทองคำ ร้อยละ 40 น้ำหนัก 24 กรัม และเนื้อเงิน มีความบริสุทธิ์ ร้อยละ 99.99 น้ำหนัก 23 กรัม โดยมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 29 มิลลิเมตร ด้านบนเหรียญประดับพระปรมาภิไธยย่อ “ภ.ป.ร.” พร้อมรัศมีเป็นเรือนยอด มีการตกแต่งผิวแบบด้าน ลักษณะงดงามอลังการแฝงไว้ด้วยความมีชีวิตชีวา มีพลังแห่งความเพียรเป็นแบบอย่างในการดำเนินชีวิตและการฟันฝ่าอุปสรรค สมดั่งพุทธภาษิตที่มีมาในพระธรรมบทว่า “วิริเยนทุกขมจติ”อันมีความหมายว่า “บุคคลย่อมล่วงพ้นจากความทุกข์ได้ด้วยความเพียร”